اصول طراحی پلان معماری

در این مقاله که توسط تیم معماری فراکارنو تهیه شده است به طراحی پلان معماری می پردازیم و اصول طراحی پلان و طراحی تخصصی پلان را آموزش خواهیم داد اگر تمایل به کسب اطلاعات در این زمینه دارید میتوانید تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

لینک موضوعات مرتبط:

طراحی محوطه سازی (لنداسکیپ)

طراحی پلان ساختمان مسکونی

طراحی پلان اداری

طراحی برج باغ

تعریف پلان معماری

پلان معماری در واقع طرحی هندسی است که از دید بالا کلیه جزئیات در نقشه ساختمان که قبلا توسط معمار خلق شده را به نمایش می گذارد در پلان ساختمان جزئیات شامل دیوارچینی داخلی، جانمایی اتاق ها و طول و عرض هر یک از آنها، ورودی ساختمان و پنجره ها و سرویس بهداشتی و سایر محیط های مربوط به داخل ساختمان مشخص شده است و برای فهم عموم نام هر یک از اجزای ساختمان بر روی آنها درج شده است.

پیش نیاز های طراحی پلان

قبل از طراحی پلان ابتدا کانسپت کلی بنا و خطوط بیرونی نقشه ساختمان تورفتگی ها و خطوط منحنی برای طراحی هر پلانی پیش از هز چیز مطالعات صورت میگیرد این مطالعات شامل اقلیم بنا، متریالی که قرار است در ساختمان به کار گرفته شود، جهت نور و باد و سایر عوامل طبیعی و محیطی و در نظر داشتن موقعیت زمین و.. می باشد و اجزای اصلی پلان مانند ورودی پلان، هال و پذیرایی و پله ها در ذهن معمار بایستی ترسیم شود سپس طراح پلان ابتدا شمای کلی را که در ذهن دارد بسته به سبک معماری بنا بدون رعایت اسکیل (مقیاس) بر روی کاغذ پیاده سازی وکند تا ذهنیتی کلی از طرح پلان معماری بنا داشته باشد.

طراحی پلان معماری ساختمان

پس از آنکه طراح نقشه ساختمان کانسپت اصلی و شمای کلی را بر روی کاغذ پیاده سازی نمود حال با رعایت مقیاس و در نرم افزار شروع به طراحی پلان و جانمایی فضاها می کند این مراحل شامل موارد ذیل می باشد:

سایت پلان

پلان طبقات

پلان مبلمان

پلان شیب بندی بام

در این مرحله پلان ترسیم شده به نظر کارفرما می رسد و پس از تایید ایشان جزئیات پلان شامل ستون گذاری ها، آکس بندی و جانمایی داکت های تاسیسات مکانیکی و الکتریکی و لی آوت (lay out) وبزرگنمایی فضاها و.. جایگذاری می گردد.

پس از طی این موارد جهت اجرای استاندارد پلان توسط تیم اجرا دیتیل اجرایی پلان نیز طراحی میگردد به عنوان مثال دیتیل وال سکشن    (wall section)  ساختمان شامل پوشش داخل و خارج دیوار و دیتیل پنجره ها و ناودانی ارائه می شود.

اصول طراحی پلان نما

اصول طراحی پلان ساختمان در واقع به تقدم و تاخر هر یک از مراحل کار در طراحی پلان تمرکز دارد. بایستی دقت داشت که این مراحل طراحی معماری بنا که در اینجا منظور از مراحل طراحی بنا طراحی نقشه یا پلان جهت ساخت بنا می باشد می بایستی به ترتیب صورت پذیرند. گرچه در شرایط اجرای پروسه ساخت بعضا تقدم و تاخر یک یا چند فاز ممکن است جابجا شود اما در هر روی کلیه فازهای طراحی باید اجرا شوند و این امری ضروری است.

نکاتی که درباره آنها صحبت کردیم الزامات ترسیم پلان های معماری هستند که به ترتیب ذیل آنها خواهیم پرداخت.

دیوارها

ضخامت دیوارها

باربر بودن یا نبودن دیوارها

تفاوت ضخامت دیوارهای داخلی و خارجی

جان پناه، نرده ها و دست اندازها

پنجره ها و درب ها

که تعداد و مشخصات کلیه موارد فوق باید در طراحی پلان موقعیت ذکر شده باشند.

مراحل طراحی پلان

پیش از هر چیز باید بدانیم ترسیم پلان بنا تماما به یک شیوه انجام نمیگیرد و هر یک اصول و مراتب خاص خود را دارد به عنوان نمونه طراحی پلان یک ویلا یا یک پروژه تجاری با طراحی پلان مسکونی متفاوت است ما در اینجا برای سهولت کار به مراحل طراحی پلان مسکونی میپردازیم.

مراحل طراحی پلان مسکونی

به جهت هر چه کاربردی تر بودن این مقاله مراحل طراحی پلان مسکونی را برای یک آپارتمان چهار طبقه تک واحدی در نظر می گیریم بنابراین روندی را که در ادامه مطلب مشاهده می نمایید با این فرض در نظر گرفته شده است.

 مطالعات معماری در طراحی پلان

اولین بخش از ترسیم پلان معماری، مطالعات معماری است در این بخش مسایل کلی و اولیه مانند اقلیم جغرافیایی منطقه، وضعیت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی محل قرار گرفتن پروژه، منطقه شهرداری و ضوابط شهرداری مربوط به آن منطقه بسته به شهری که پروزه در ان قرار دارد، سلایق و انتظارات کارفرماو بودجه مورد نظر جهت ساخت و مواردی از این دست مورد برسی قرار می گیرد و با توجه به تمامی این آیتم ها و طرح کلی که در ذهن معمار شکل میگیرد در مرحله دوم این بخش نکات جزئی تر مانند جهت قرار گیری سایت نسبت به عوامل محیطی مثل نور خورشید یا جهت وزیدن باد های مزاحم و منظره اصلی و فرعی بنا، معابر اصلی و فرعی، طراحی سایت پلان یا همان پلان موقعیت که مهم ترین بخش آن شمالی یا جنوبی بودن ملک است و.. مورد نظر قرا رگرفته می شود و در پایان کلیه این آیتم ها مطالعات معماری ما را شکل می دهند و با توجه به مدنظر قرار دادن این جزئیات به مرحله بعدی از طراحی پلان معماری می رسیم.

 طراحی فاز یک معماری

پس از ترسیم سایت پلان و با توجه به نیاز های کارفرما مبتنی بر تعداد طبقات و واحد های مورد درخواست و اطلاعات دستور نقشه شهرداری شروع به طراحی می نماییم در اولین بخش که مهم ترین مرحله نیز در طراحی پلان می باشد تامین تعداد پارکینگ مورد نیاز ساختمان و مشخص نمودن درب ورودی پیاده و سواره (ماشین رو) و طراحی رمپ پارکینگ و و شیب مجاز آن در صورت نیاز است طراحی می شود طراحی پارکینگ از این رو حائز اهمیت است که ما در این بخش باید ستون گذاری های کلی ساختمان و همچنین جایگذاری راه پله و آسانسور را نیز انجام دهیم به علاوه هم زمان باید به نور مورد نیاز طبقات و ورودی راهروی واحد مسکونی فکر شود در نتیجه با جانمایی پارکینگ و درب ورودی و راه پله و آسانسور کلیات طراحی ما به صورت کامل مشخص خواهد شد تا در ادامه مراحل به جزئیات آن بپردازیم.

 تفکیک نمودن محیط های خصوصی و عمومی

از بدیهیات یک پلان ساختمان مسکونی مجزا بودن محیط های خصوصی و عمومی از یکدیگر است به شکل کلی در طراحی پلان محیط های عمومی شامل پذیرایی و سرویس بهداشتی و.. و محیط های خصوص شامل اتق خواب و حمام و تی وی روم خصوصی و.. است.

محیط های خصوصی و عمومی معمولا در دو بخش سمت چپ و راست درب ورودی از یکدیگر مجزا می شوند و هدف از اینکار داشتن حریم خصوصی افراد است در واقع بخش عمومی بخشی است که معمولا به میهمانان تعلق دارد و بخش خصوصی به محیط هایی تعلق دارد که ساکنین منزل به آن می پردازند.

 طراحی ورودی و رختکن ها و سرویس بهداشتی در مجاورت آن

در مجاورت درب ورودی ساختمان برای اینکه ورودی مستقیما به هال یا پذیرایی باز نشود از یک پیش ورودی استفاده میکنیم که بسته به متراژ واحد در شرایطی که متراژ بالایی داشته باشیم یک اتاق مجزا جهت رختکن پیش بینی میشود و در شرایطی که مساحت زیربنا این اجازه را به ما ندهد در حد یک کمد دکوراتیو برای رختکن پیش بینی می شود.

همینطور برای جانمایی سرویس بهداشتی حتما باید در مجاورت ورودی در نظر گرفته شود و نزدیک به بخش خصوصی نباشد و برای رعایت بخش های خصوصی و عمومی ترجیحا سرویس بهداشتی نباید از فضای هال یا پذیرایی دید داشته باشد.

 جانمایی محل آشپزخانه

در گام بعدی به جایگذاری محل آشپزخانه در نقشه ساختمان مسکونی میرسیم آشپزخانه نباید از درب ورودی فاصله زیادی داشته باشد و مسیر ورودی به آشپزخانه ترجیحا مستقیم و بدور از پیچ و خم باشد تا برای جابجایی وسایل یا انتقال خرید های روزانه به آشپزخانه مشکلی نداشته باشیم.

در صورتی که محدودیت در مساحت بنا نداشته باشیم برای آشپزخانه مطبخ در نظر میگیریم و در غیر اینصورت یک بالکن به آن وصل میکنیم بهتر است در طراحی آشپزخانه از نور و منظره اصلی کمک گرفته نشود و این امکان به اتاق خواب و پذیرایی بدهیم. از حیث جانمایی بهتر است آشپزخانه به فضای خصوص مثل تی وی روم و میز ناهار خوری نزدیک باشد تا اینکه به فضای پذیرایی متمایل باشد همچنین بسته به شرایط فرهنگی و حریم خصوصی آشپزخانه به صورت اپن یا معمولی ساخته می شود.

 چیدمان اتاق خواب و حمام

در طراحی اتاق خواب ها مهم ترین نکات عبارتند از داشتن نور مستقیم برای اتاق ها و همین طور رعایت حریم خصوص اتاق خواب به گونه ای که درب اتاق به سمت فضای پذیرایی یا هال باز نشود و دید مستقیم نداشته باشد.

همیشه در طراحی اتاق خواب یک اتاق را مستر یا اصلی در نظر می گیریم و متراژ بزرگتری دارد و دارای حمام خصوصی است بسته به مساحت کل پلان در شرایط ممکن برای اتاق مستر خواب کلوزت روم نیز طراحی می کنیم.

کلیه اتاق خواب ها  باید دارای کمد باشند و ترجیحا بایستی بالکن نیز داشته باشند همچنین حمام عمومی واحد را نزدیم به اتاق خواب هایی که حمام خصوصی ندارند جانمایی می کنیم.

 طراحی پذیرایی، هال و نشیمن

بهترین قسمت ساختمان از منظر نور و دید واحد به بخش پذیرایی تعلق می گیرد و در اینده نیز پس از اتمام مراحل ساخت در بخش طراحی داخلی بیشترین کار را در این بخش خواهیم داشت و اهمیت بالاتری نسبت به سایر فضاها خواهد داشت.

 جمع بندی نقشه های فاز یک معماری و اندازه گیری

در این گام به آکس بندی، ستون گذاری و دقیق نمودن ابعاد و اندازه ها  می پردازیم و در صورت نیاز به جابجایی های جزئی برای ستون ها یا سایر موراد در این گام از طراحی انجام میشود پس از تکمیل این کارها نقشه ها را مبلمان می کنیم و داخل واحد به صورت شماتیک مبلمان می گردد پلان مبلمان برای فهم بیشتر طرح و ابعاد و اندازه ها و به منظور تفهیم کارفرما انجام می پذیرد.

پس از آن برای متراژ های زیر 2000 متر نقشه هاب آماده شده را جهت اخذ جواز به شهرداری منطقه پروژه ارسال می کنیم و در مورد نتاژ های بالای 2000 متر نیاز به طراحی نقشه های فاز دو معماری نیز داریم و پس از تهیه آنها نقشه ها جهت اخذ جواز به شهرداری ارسال می شوند.

 طراحی نقشه های فاز دو معماری

در این گام و پس از تصویب و نهایی شدن طراحی فاز یک و نقشه های واحد مسکونی طرح کلی ساختمان به دست می آید و اقدام به طراحی فاز دو معماری می کنیم در این گام پلان های بدست آمده را دیتیله می نماییم همچنین اقدام به تهیه نقش های نازک کاری، نقشه های کف سازی، نقشه سقف های کاذب و نقشه ها و لی اوت های آشپزخانه و سرویس بهداشتی و مقاطع و وال سکشن ها و نقشه های نورپردازی معماری و جداول نازک کاری و.. می نماییم که به عنوان نمونه در لی اوت آشپز خانه و سرویس بهداشتی معین می گردد که خروجی فاضلاب یا محل هایی که بایستی عایق شوند و همینطور محل تهویه و.. تعیین میگردند یا در جدول نازک کاری نوع متریال و مصالح و مقدار و مساحت و حجم هر یک از انها تعیین می شود.

به شکل کلی پس از این مرحله یعنی طراحی پلان واحد مسکونی به ترتیب طراحی نمای ساختمان و سپس طراحی داخلی ساختمان صورت می پذیرد اما این روند تحت تاثیر ظوابط شهری است مثلا در شهر تهران جواز معماری تا زمان تایید و تصویب طراحی نما ساختمان صادر نی گردد و لذا کلیه مراحل طراحی نقشه ساختمان باید به شکل هم زمان با طراحی نما انجام بگیرند