باغ ویلا چیست؟

در نگاه اول با شنیدن یا خواندن واژه باغ ویلا مخاطب به فکر فرو می رود آیا منظور از باغ ویلا همان باغ است؟ یا منظور ویلا است؟ تفاوت این دو در چیست و سوالاتی از این دست برای پاسخ دادن به این سوالات باید در ابتدا بگوییم واژه طراحی باغ ویلا کمی متاخر بوده و خصوصا پس از جدی تر شدن بحث طراحی معماری به شیوه امروزی و آکادمیک در ساختمان سازی بیشتر شنیده میشود از این رو اگر تمایل دارید با تاریخچه و تعریف طراحی باغ ویلا آشنا شوید از نام آن صرف نظر کنید و به جای آن ما شما را با چند نمونه شاخص باغ ویلا در کشورمان آشنا خواهیم کرد. 

باغ شاهزاده کرمان در دل کویر شهر ماهان که از آب قنات برای ایجاد آن بهره گرفته شده است و نمونه هایی چون باغ تاریخی فین کاشان، باغ حافظیه شیراز، باغ چهل ستون قزوین، باغ چهل ستون اصفهان، باغ عفیف آباد شیراز و نمونه های بیشمار دیگر همگی از بناهایی هستند که در تاریخ معماری ما به نام باغ شناخته شده اند و طراحی باغ ویلای امروزی اِشلی کوچک از این باغ های بزرگِ دارای عمارت هستند.

تفاوت باغ و طراحی باغ ویلا

همان گونه که تاکنون دریافتیم در تاریخ معماری کشور ها باغ های فراوانِ دارای عمارت های بزرگ وجود دارد اما در بحث طراحی معماری روز به خاطر تمایز بحث باغ های کشاورزی که صرفا یک باغ بوده و ساختمانی در آن وجود ندارد با باغ های دارای ساختمان و محل سکونت و از طرفی به دلیل نزدیکی ساختاری باغ های سنتی ایرانی با ویلا نام باغ ویلا بر آن نهاده اند در واقع باغ ویلا همان کاربری باغ های سنتی ایرانی را دارد با تفاوت های ماهوی در نحوه به وجود آمدن آن که این تفاوت ریشه در از بین رفتن فئودالیسم دارد.

در زمان های گذشته حاکمان و خوانین برای رفاه و آسایش خود و از طرفی نشان دادن قدرت و جلال و جبروت خود اقدام ساخت باغ های بزرگی می نمودند که بعضا شهرت آن از شهر و دیاری که باغ در آن بنا شده بود بیشتر بود با توسعه زندگی شهر نشینی و از بین رفتن فرهنگ فئودالیته مبتنی بر خان و رعیت و تشکیل طبقه متوسط و ثروتمند مدرن دیگر نه خبری از آن زمین های چند هکتاری است و نه خبری از آوازه بناهای باغ ویلا بلکه همان سبک در مقیاسی کوچک در حد زندگی یک خانواده تقلیل یافته و طراحی باغ ویلا نام گرفته است با این پیش زمینه در باره چگونگی ایجاد باغ ویلا و تاریخچه آن اینک به بحث طراحی باغ ویلا در معماری روز می پردازیم امیدواریم تا انتهای این مطلب که توسط تیم طراحی گروه معماری فراکارنو تهیه شده است با ما همراه باشید.

تفاوت طراحی باغ ویلا با طراحی ویلا

اصلی ترین سوالی که در بدو کار طراحی باغ ویلا با آن روبرو می شویم تفاوت آن با طراحی ویلا است برای پاسخ به این سوال باید بگوییم طراحی یک ویلا در زمینی که کاربری باغ به شکل سنتی داشته و اکنون مجوزی برای ساخت ویلا در آن صادر شده است را باغ ویلا می گوییم گرچه این تعریف جامعی نیست بلکه تعریفی است که طیف گسترده ای از این نوع بنا را در کشورمان رهبری می کند اما در تعریف کلاسیک آن باید بگوییم طراحی فضاهای باز مانند دشت و جنگل و ساحل و تلفیق آن با بنای ویلایی که بخش کوچکی از عرصه را در بر میگیرد باغ ویلا نام دارد گرچه همانطور که ذکر شد در حال حاضر آنچه در کشور ما اتفاق می افتد اکثرا ساخت یک ویلا در باغ های سنتی است دقیقا مطابق با آنچه در بحث طراحی برج باغ اتفاق افتاده است و تعداد محدودی از آنها به صورت کلاسیک آن یعنی با طراحی از صفر تا صد باغ و بنا به وجود می آیند.

اصول طراحی باغ ویلا

اصلی که در طراحی باغ ویلا وجود دارد و آن را با طراحی ویلا متمایز می کند تمرکز و محوریت فضای پیرامونی بنا است که توسط باغ ایجاد شده است شما می توانید ویلایی داشته بشید با یک حیاط ساده حتی اگر عرصه آن متراژ زیادی داشته باشد ولی در باغ ویلا پافشاری معمار و سازنده ویلا بر طراحی باغ است.

بنابراین در این مورد خاص ما با ساختمانی روبرو هستیم که با الهام از محیط پیرامون و در تکمیل فضای طبیعی آن بنا شده است به گونه ای که به عنوان مثال حفظ درختان کهنسال اهمیت بیشتری برای ما دارد تا جانمایی سازه ویلا و یا در نظر گرفتن منظره ساختمان ویلا در نتیجه بنای ما گِرد این ایده طراحی می شود که ماهیت باغ حفظ گردد.

تفاوت طراحی باغ و طراحی محوطه ویلا

وقتی صحبت از حفظ ویژگی های باغ و پدید آمدن ساختمان ویلا در پی فضای باغ می کنیم باید تفاوت آن را با طراحی محوطه ویلا را بدانیم در بحث محوطه سازی ویلا ما بر اساس سبک معماری و یا شرایط اقلیمی اقدام به طراحی محوطه مرتبط با ساختمان اصلی می کنیم مثلا در طراحی ویلای کلاسیک حتما محوطه ویلا نیز به سبک کلاسیک و در چهارچوب های استاندارد سبک مورد نظر اجرا می شود.

اما در طراحی باغ ویلا محوریت با خود فضای پیرامونی بوده و تاثیر سبک معماری بر فضای محوطه و پیرامون بنا کمتر است چرا که بیشتر بر حفظ شرایط طبیعی محیط بر حسب اقلیم منطقه فضای پیرامونی ویلا را در نظر میگیریم و کمتر اجازه دخالت در شکل طبیعی عرصه ویلا را داریم مثلا در صورتی که زمین ما بر روی یک تپه قرار گرفته باشد و پستی و بلندی های طبیعی در شکل زمین را داشته باشد اقدام به مسطح سازی آن نخواهیم داشت بلکه هنر معمار جانمایی اِلمان های طراحی معماری در این پستی و بلندی ها است در عین حفظ حالت طبیعی زمین و مهم تر از آن استفاده خلاقانه از عناصر طبیعی در ایجاد طرحی بکر برای طراحی باغ ویلای مدنظر خود خواهد بود.

در پایان و در یک نگاه کلی این نکته را باید اذعان کنیم مواردی که در این مطلب عنوان شد اصول و قواعد و استانداردهای علم مهندسی معماری در این رابطه است و در صورتی که شما پروژهایی را از نزدیک مشاهده کنید که از این اصول پیروی نکنند متاسفانه دور از ذهن نیست چرا که اصولا در موارد بیشماری این اجراهای غیر اصولی در کشور ما اتفاق می افتد و عواقب آن از بین رفتن مدلها و سبک ها و شیوه های مختلف معماری خواهد بود به صورتی که بیننده تفاوتی بین بناهای ساخته شده نبیند و همه آنها را در یک گونه بداند این بزرگترین آفتی است که عدم رعایت اصولی در هر نوع طرح معماری به بار خواهد آورد.