معماری ارگانیک چیست

معماری ارگانیک (Organic architecture) یا بایومورفیسم و یا بایومورفیک (Biomorphic) که از دو بخش بایو به معنی زنده و مورف به معنی فرم تشکیل شده است به معنای فرم زنده است در این سبک از معماری سعی بر تلفیق طبیعت پیرامون با سازه های دست ساز بشر است که از این رو با معماری بیونیک که مبتنی بر ایجاد المان های طبیعی در محل زیست است کاملا متفاوت است چرا که در شیوه معماری ارگانیک، بستر و پایه پروژه در طبیعت بکر و دست نخورده بنا می گردد و سعی بر آن است که کمترین تغییرات در فرم طبیعی اعمال گردد بنابراین معمولا بخش هایی از طبیعت برای این گونه از طراحی معماری انتخاب میشوند که دارای پتانسیل باشند مثلا بکارگیری از یک تو رفتگی در یک تپه و ایجاد یک ساختمان که بخشی از آن را غار طبیعی تشکیل داده و بخش دیگر یک سازه است که توسط مهندسین ایجاد گردیده که در نهایت به یک ساختمان منجر میگردد که البته نمونه های بیشماری در کشور خودمان نیز از این گونه در دسترس داریم به عنوان مثال خانه های سنگی روستای کندوان که در دل کوه قرار دارند و توسط درب و پنجره تبدیل به منازل شده اند البته پر واضح است که این نمونه ها سالها قبل از به وجود آمدن سبک معماری ارگانیک ساخته شده اند ولی مشخصات این سبک را در خود دارند و در واقع شیوه طراحی ارگانیک با الهام از این نوع سازه ها در نقاط مختلف دنیا به وجود آمده است البته ما در کشورمان نمونه های متاخری نیز از طراحی معماری به سبک ارگانیک داریم مثلا کلبه ییلاقی که توسط معمار شهیر ایرانی استاد هوشنگ سیحون در سال 1353 در شمال تهران در بخش اوشان و فشم براساس اصول معماری ارگانیک بنا شده است و نمونه های بیشماری نیز در دنیا از این گونه معماری در دسترس است و معماران متعددی نیز اقدام به اجرای این گونه معماری نموده اند که معروف ترین آنها فرانک لوید رایت (Frank Lloyd Wright) آرشیتکت معروف آمریکایی زاده 1867 و در گذشته 1959 است که آثار متعدد و با کیفیتی از خود بر جای گذاشته است.

سبک طراحی معماری ارگانیک

طراحی معماری ارگانیک در واقع شاخه ای از طراحی معماری مدرن است که منشا آن به دوران های قدیم باز می گردد در واقع با مشاهده بناهای درست شده توسط بشر در گذشته که به دلیل فقدان تکنولوژی و سرعت بالا از اشکال طبیعی برای ساختن سرپناه کمک می گرفتند این ایده در ذهن معماران مدرن شکل گرفت که با ایجاد یک ترکیب متحدِ مرتبط بخش های طبیعی از یک تپه یا رودخانه یا کوه و.. را با سازه مهندسی در هم آمیخته و بنایی استوار سازند که حس بکر بودن و طبیعت گرایی را توامان با همراه داشتن امکانات و نیازهای مدرن یک سرپناه به همراه داشته باشد و در نتیجه با کمترین میزان دخالت در طبیعت بنایی استوار گردد که به بیننده و ساکنین آن حتی الامکان حس ناب محیط پیرامون را القا نماید. 

در نتیجه این سبک با الهام از گونه هایی از معماری کلاسیک پیشین در اوایل قرن هجدهم میلادی در اروپای غربی پدید آمد و همواره بر نگاه هنری مدرن و تلفیقی استوار بوده است و امروزه این سبک معماری به صورت بسیار گزیده و معمولا به عنوان نمونه های هنری خاص در نقاط مختلف دنیا اجرای میشوند از این رو با توجه به اهمیت فلسفه وجودی این شیوه معماری در علم معماری در این نوشتار کوتاه سعی بر آن داریم شما را با جنبه های گوناگون معماری ارگانیک آشنا سازیم.

خاستگاه معماری ارگانیک

از آنجایی که در معماری مدرن فرض بر رفع نیازهای اولیه بشر گذاشته شده و در این متد معماری بر برطرف ساختن نیازهای ثانویه بشر تاکید شده است ساخت یک بنا با طراحی معماری ارگانیک ریشه در دوران معماری رمانتیک دارد که به ابتدای قرن 18 میلادی باز می گردد در این دوره گروهی از معماران با پیشینه فلسفی و هنری دوره نوینی از معماری را بنیان نهادند که به دوره رومانتیسم معروف است  معماران این سبک بیشتر بر جنبه های عاطفی و هنری و انتزاعی در هنر معماری اعتقاد داشتند و بیش از مباحث مهندسی به مسائل تجسمی و هنری تمرکز داشتند از این رو در این سبک معماری کوشیده شده است جنبه های هنری معماری بیش از پیش نمایان شود و اثر معماری همچون یک اثر هنری علاوه بر امکان زیستن قابلیت توصیف و تماشا به عنوان یک محصول هنری داشته باشد و انسان در مواجهه با آن و برای کشف ابعاد مختلف این اثر باید کنکاش و کاوش نماید و برخلاف معماری کلاسیک که بیشتر بر جلال و شکوه و مقام انسان تاکید دارد در این شیوه به جنبه های درونی و نیازهای عاطفی بشر پرداخته شده است و با ایجاد تلفیق ها و ترکیب های متفاوت توامان با ذوق و قریحه هنری اثری منحصر به فرد خلق شود زیرا اساسا در سبک معماری ارگانیک امکان تقلید یا کپی برداری بسیار محدود است و معمار مجبور به به کارگیری ذوق هنری خود در کار خواهد بود که این خود چالشی است برای سنجیدن استعداد هنری معماران در این شیوه معماری در نتیجه حاصل کار کاملا بستگی به طبیعت پیرامونی شما خواهد داشت.

متریال در معماری ارگانیک

با توجه به فلسفه و اصول طراحی معماری ارگانیک که بر تلفیق و ترکیب های هنری و فانتزی استوار است در زمان انتخاب و بکارگیری مصالح و متریال جهت اجرای بناهای ارگانیک باید توجه داشت قواعد و چهارچوب های این سبک معماری رعایت و محفوظ گردد چرا که غالبا طراحی ارگانیک در معماری از منظر ساخت به دو شکل کلی صورت می پذیرد در نوع اول بخشی از محیط طبیعی پیرامون که به صورت ذاتی حالتی بنا گونه دارد در ادامه توسط سازه معماری تکمیل و ترکیب شده و یک بنای تمام عیار در اختیار شما قرار خواهد داد به عنوان نمونه بناهای ساخته شده در روستای کندوان که بعضا تنها یک درب و پنجره و دیوار به شکل طبیعی محیط اضافه شده است و حداقل دخالت ممکن در طبیعت صورت گرفته و نوع دوم مدلی است که در آن بنایی کامل ساخته شده ولی کاملا همگون و متناسب با محیط پیرامون گویی که این بنا خود جزئی از محیط بکر و دست نخورده آن جغرافیاست در صورتی که یک ساختمان از صفر تا صد ساخته شده است در نوع یک ما تنها از متریال طبیعی محیط امکان استفاده داریم مثلا اگر در یک محیط صخره ای قصد ساخت ویلا ارگانیک داریم باید از همان سنگ هایی که بستر ساختمان ویلا را در فرم طبیعی خود پوشانده بهره گیریم تا انسجام و هارمونی بنا حفظ شود و تنوع کمتری در انتخاب متریال اجرایی داریم اما در نوع دوم معماری ارگانیک از آنجا که ما به نوعی ساختمان خود را استتار می نماییم یا به شکلی با محیط پیرامونی یکدست و یک پیکر می کنیم ممکن است بعضا از متریال متفاوتی از آنچه در آن جغرافیا موجود است بهره گیریم مثلا برای همگونی بهتر از رنگ در نمای ساختمان استفاده کنیم یا استراکچر کار از آنجایی که پنهان است می تواند کاملا از متریال ساختمان های شهری انتخاب شود در نتیجه در انتها می توان گفت انتخاب متریال و مصالح اجرایی در طراحی معماری ارگانیک قبل از هر چیز به محل پروژه بستگی خواهد داشت و سایر عوامل متناسب با عامل اولیه در نظر گرفته می شوند.