شاه نشین چیست

شاه نشین در طرحی معماری یک مقوله کاملا ایرانی است که از دیرباز تا امروز با تغییراتی، در معماری ایران ظهور و بروز داشته است همانگونه که از نام شاه نشین برمی آید محلی برای سپری کردن اوقات افراد مهم و یا به مکانی لوکس اطلاق می گردد و در طول تاریخ بناهایی دارای شاه نشین بودند که مربوط به قشر مرفه و خوانین و حکام می بود و افراد عادی جامعه امکان داشتن چنین فضاهایی را در منزل خود به ندرت داشتند.

به مرور زمان و با رخت بر بستن خانه ها و خانه باغ های سنتی ایرانی از فضای شهری کشور و غلبه معماری مدرن بر مناظر شهری تا مدت ها این المان از چرخه طراحی معماری حذف شد و پس از تغییراتی و هماهنگی با ساختارهای مدرن ساختمانی دوباره پا به عرصه وجود گذاشت و در حال حاضر طراحی و اجرای شاه نشین در طراحی ویلاها و یا پنت هاوس ها و حتی بعضی از آپارتمان ها نیز به امری معمول تبدیل شده و البته همچنان داشتن فضای شاه نشین امری تجملاتی محسوب شده و مربوط به ساختمان های لوکس در مناطق اعیان نشین شهرهای بزرگ و یا مناطق ییلاقی و ویلایی است.

شاه نشین در معماری ایرانی

شاه نشین در معماری سنتی ایران با توجه به بافت عموما گرم و خشک نواحی مرکزی ایران دارای المان هایی بوده است که علاوه بر زیبایی بصری و جلال شکوهی که به فضا می بخشیده به نوعی تصفیه هوا و تولید هوای مطبوع را نیز بر عهده داشته است در سبک کلاسیک شاه نشین در باغ های ایرانی به بخش شمالی فضای داخلی ساختمان که به نوعی مرکزیت داشته و در معرض نور خورشید بوده اطلاق می شده است شاه نشین ها دارای درب های متعدد به سایر بخشهای داخلی منزل بوده و ارتفاع سقف در آنها را بیش از سایر اتاق ها در نظر می گرفته اند همچنین دور تا دور فضای پیرامونی آن توسط پنجره های مشبک رنگی و در وسط یک حوض آب قرار داشته که با عبور هواری ورودی از درب ها از روی آب نقش تهویه هوای مطبوع را در فصل های گرم بر عهده داشته است و همچنین با عبور نور خورشید از پنجره های رنگی و انعکاس ان در فضای داخلی طراحی شاه نشین زیبایی دو چندانی به محیط داده می شود.

شاه نشین در معماری مدرن

آنچه در قسمت پیشین درباره طراحی و اجرای شاه نشین گفته شد تعریفی کلاسیک از فرمی ایرانی در معماری بود که به این نام آن را می شناسیم گرچه اصولا شاه نشین عنصری شرقی در معماری محسوب میگردد و در ایران و هند و نواحی خاورمیانه بیشتر به چشم می خورد اما در معماری یونان و روم باستان نیز در کاخ های پادشاهان و امپراطورها و همچنین ویلاهای محل استراحت آنها از انواع  فضاهای مربوط به شاه نشین استفاده می شده است اما امروزه و در معماری مدرن امروز در چند بخش از طراحی شاه نشین بهره گرفته شده است.

در معماری شهری و در طراحی پنت هاوس ها و روف گاردن ها بر روی بام برج ها و آپارتمان های مسکونی و تجاری نیز به کارگیری شاه نشین رواج دارد که به دو بخش مسکونی و تجاری تقسیم شده، در بخش مسکونی که فضای شاه نشین جهت آسایش و استراحت و زندگی ساکنین بکار گرفته شده و در بخش تجاری برای محیط های تجاری مختلف مانند رستوران ها و کافه ها و انواع فعالیت های اقتصادی این طرح معماری طراحی و اجرا می شود.

شاه نشین در طراحی ویلا

  ویلاها با توجه به آزاد بودن بنای مرکزی از چهار وجه و داشتن حریم خصوصی در بام ویلا بیشترین بهره را از این بخش ساختمان به کار می گیرند. در طراحی انواع گوناگون ویلا مانند طراحی ویلای دوبلکس و تریبلکس یا سبک های مختلف طراحی ویلا مانند مدرن و کلاسیک و نئوکلاسیک و.. نیز در بالاترین طبقه ویلا و بخش روف گاردن قسمتی از محیط روف گاردن را به صورت مسقف ساخته که جای نشیمن و بار، باربیکیو و حتی بسته به وسعت آن فضای بازی و استراحت نیز ممکن است داشته باشد که اصطلاحا شاه نشین نامیده میشود در بعضی موارد این بخش توسط یک آلاچیق یا پرگولای بزرگ نیز اجرا میگردد که در اینصورت نیازی به در نظر داشتن سازه شاه نشین در طراحی سازه ساختمان نبوده و طراحی شاه نشین هم زمان با طراحی محوطه و لنداسکیپ ویلا انجام می گیرد که این خود مزیتی است و از حجم عملیات عمرانی پروژه کاسته شده و در عین حال زیبایی و کاربری مورد انتظار توسط سازه های چوبی و یا امثال آن مانند مواد پلیمری و کامپوزیتی اجرا گردد.